همایش ملی «تجلیل از مقام علمی استاد دکتر سید حسین صفایی» توسط پژوهشکده حقوق و قانون ایران و با همکاری مؤسسه حقوق تطبیقی دانشگاه تهران برگزار شد. این مراسم با حضور جمعی از استادان برجسته حقوق، پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به علم حقوق، فرصتی بود برای پاسداشت بیش از هفت دهه تلاش علمی، آموزشی و اخلاقی یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های حقوق معاصر ایران. در این آیین، سخنرانان مختلف از جنبه‌های گوناگون علمی، اخلاقی و حرفه‌ای استاد صفایی سخن گفتند و ابعاد گسترده تأثیرگذاری ایشان بر دانش حقوق در کشور را بازتاب دادند.
در ابتدای مراسم، دکتر حسین مهرپور، دبیر علمی همایش، سخن گفت و با اشاره به سابقه دیرینه شاگردی خود نزد استاد صفایی، ایشان را نمونه‌ای درخشان از تلفیق علم و اخلاق دانست. وی تأکید کرد که دکتر صفایی نه تنها از بزرگ‌ترین استادان حقوق مدنی و تطبیقی کشور است، بلکه به لحاظ اخلاقی نیز جایگاهی ممتاز دارد. مهرپور با یادآوری تجربه علمی خود در مقاطع مختلف تحصیلی نزد ایشان، از تأثیر علمی و رفتاری استاد بر نسل‌های متعدد حقوقدانان سخن گفت و نقش مهم او را در تأسیس و هدایت موسسه حقوق تطبیقی برجسته دانست.
پس از او، آیت الله دکتر محقق داماد، رییس شورای سیاستگذاری همایش، در سخنانی با نگاهی فلسفی و ادبی، دکتر صفایی را انسانی آزاده، متواضع و عاشق علم توصیف کرد. او با اشاره به اینکه بسیاری از استادان، حاضر نمی‌شوند حتی کتاب شاگردان خود را معرفی کنند، دکتر صفایی را الگویی از تواضع دانست که با روی گشاده، آثار شاگردانش را نیز ترویج کرده است. وی بر آموزگاری عاشقانه و روح بزرگ و متعهد استاد صفایی تأکید کرد و ایشان را «معلم به تمام معنا» نامید.
در ادامه، دکتر لعیا جنیدی با اشاره به شور و احترام پرشوری که از سوی نسل‌های مختلف دانشجویان و استادان نثار دکتر صفایی شده، سخنان خود را با ابراز خوشحالی از این پاسداشت آغاز کرد. وی دکتر صفایی را شخصیتی جامع دانست که علاوه بر فقه و اصول، در حوزه‌هایی چون حقوق تطبیقی، حقوق بین‌الملل خصوصی و داوری تجاری بین‌المللی نیز صاحب نظر است. او از خاطره‌ای در دوران جنگ یاد کرد که استاد صفایی حتی در هنگام موشک باران کلاس را با آرامش ادامه می‌داد و این روحیه علمی را ستود.
سپس دکتر امامی سخنرانی کرد و دکتر صفایی را از زمره استادانی دانست که هم از منظر علمی در بالاترین سطح قرار دارند و هم از منظر اخلاقی مثال زدنی هستند. او به پیشینی علمی استاد از حوزه تا دانشگاه و تحصیل در فرانسه اشاره کرد و ایشان را از پیشگامان حقوق خصوصی در ایران برشمرد. همچنین، با انتقاد از رفتارهای خلاف قانون در برخی محاکم، اهمیت آموزش‌های دکتر صفایی در زمینه حقوق مدنی را بسیار حیاتی خواند.
پس از آن، دکتر حبیبا ضمن ابلاغ سلام ویژه وزیر علوم، از جایگاه ویژه استاد صفایی در توسعه رشته‌های نوظهوری چون حقوق مالکیت فکری گفت. او تأکید کرد که استاد صفایی در سال‌های ابتدایی دهه ۸۰ با دوراندیشی زمینه تأسیس بخش مالکیت فکری در موسسه حقوق تطبیقی را فراهم آوردند، امری که بعدها منجر به راه‌اندازی رشته‌ای مستقل در چند دانشگاه کشور شد. وی از نقش بی‌بدیل دکتر صفایی در هدایت و حمایت نخبگان حقوقی یاد کرد.
در ادامه دکتر اسماعیلی، دکتر صفایی را نه فقط یک «عالم» و «معلم»، بلکه یک «مربی» دانست و با تأکید بر وجه تربیتی ایشان، از تأثیر ماندگار منش و رفتار او بر شاگردان سخن گفت. وی بر ویژگی بی‌نظیر تواضع و پرهیز استاد از خودستایی در آثار علمی‌اش تأکید کرد و یادآور شد که او حتی از ارجاع دادن به آثار شاگردان خود نیز ابایی ندارد و این نشانه‌ی بزرگی واقعی است.
سپس دکتر محبی سخنرانی خود را آغاز کرد و در دو محور به فعالیت‌های علمی استاد پرداخت: نخست در حوزه حقوق تطبیقی که با اهتمام دکتر صفایی رونق یافت و دوم در زمینه حقوق مؤلفان و پدیدآورندگان که با نگارش کتاب‌ها و مقالات بنیادین از سوی ایشان توسعه یافت. او با انتقاد از شعار وحدت حوزه و دانشگاه در چهار دهه گذشته که به باور او دستاوردی واقعی نداشته است، تأکید کرد که مصداق واقعی این وحدت را باید در آثار و روش علمی دکتر صفایی جست‌وجو کرد؛ استادی که توانست با تلفیق سنت‌های فقهی و روش‌شناسی نوین حقوقی، الگویی عملی و موفق از این همگرایی ارائه دهد. وی با تاکید بر زیّ معلمی و اخلاقی استاد صفایی، خاطراتی از روش علمی ایشان در دانشکده حقوق واحد علوم و تحقیقات دانشگاه ازاد و نیز از دوران همکاری استاد با دفتر خدمات حقوقی بین المللی بعنوان رئیس بخش تحقیقات آن دفتر، ذکر نمود و اضافه کرد چنین نیست که فضایل اخلاقی و علمی اشخاص در گذر ایام مخفی بماند و بالاخره آشکار می‌گردد.
در بخش بعدی، محمد درویش‌زاده گزارشی از روند شکل‌گیری همایش و تدوین کتاب بزرگداشت ارائه داد. وی تأکید کرد که به پاس شأن علمی والای دکتر صفایی، مقالات این مجموعه نه از طریق فراخوان عمومی، بلکه صرفاً با دعوت مستقیم از استادان منتخب کمیته علمی گردآوری شده‌اند؛ رویکردی کم‌نظیر که بر کیفیت و اصالت علمی اثر افزوده است. کتابی که با عنوان پیشرفت‌های حقوق خصوصی توسط انتشارات داد و دانش منتشر شده، حاصل همکاری ۳۵ استاد برجسته است و مروری بر بیش از پنج دهه تلاش علمی دکتر صفایی دارد؛ از جمله ۳۰ کتاب، ۱۲۰ مقاله و ده‌ها نظریه ابتکاری که پایه‌گذار تحول در حقوق ایران بوده‌اند. درویش‌زاده این مجموعه را ادای دینی به سرمایه‌ای ملی دانست که هم در علم و هم در اخلاق، معیار و مرجع است.
در پایان مراسم، استاد دکتر سید حسین صفایی در سخنانی از پژوهشکده حقوق و قانون ایران به عنوان برگزار کننده همایش، سخنرانان و حاضران قدردانی کرد. او با اشاره به خاطراتی از سال‌های تدریس، مدیریت و فعالیت علمی، از دوران همکاری با استادانی چون دکتر محقق داماد و دکتر مهرپور یاد کرد. دکتر صفایی با تأکید بر اینکه سخنرانی‌های انجام‌شده بیش از آن‌که بازتابی از واقعیت باشد، حاصل محبت دوستان است، افزود که آنچه برای او افتخارآمیز است خدمت صادقانه به دانشگاه، دانشجویان و علم حقوق در ایران است.
در بخش پایانی این همایش، نمایندگان برخی دانشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها و انتشارات‌های حقوقی نیز با اهدای هدایایی از مقام علمی و خدمات ارزشمند دکتر صفایی تجلیل به‌عمل آوردند. سپس، مراسم با رونمایی رسمی از کتاب پیشرفت‌های حقوق خصوصی ــ مجموعه‌ای از مقالات علمی منتخب که به کوشش پژوهشکده حقوق و قانون ایران و به پاس هفت دهه تلاش علمی استاد گردآوری شده ــ به اوج خود رسید و با استقبال گرم حاضران به پایان رسید.
