واحد نشریات

ترجمه تحریرالمجله منتشر شد

۱۴۰۴/۰۵/۰۶
ف
ف

ترجمه تحریرالمجله پس از سال‌ها تلاش، به همت پژوهشکده حقوق و قانون ایران و توسط انتشارات داد و دانش منتشر شد. این کتاب که از مهم‌ترین متون فقه تطبیقی و تقنینی در جهان اسلام به شمار می‌آید، اکنون به زبان فارسی در اختیار پژوهشگران، حقوقدانان، فقها، دانشجویان و علاقه‌مندان به مطالعات فقه مقارن و تطبیقی قرار گرفته است.

ترجمه تحریرالمجله

درباره کتاب «تحریرالمجله»

«تحریرالمجله» شرحی است فقیهانه، محققانه و اجتهادی بر متن مشهور «مجله الاحکام العدلیه»؛ نخستین متن قانونی مدون برگرفته از فقه اسلامی در تاریخ جهان اسلام که در دوره عثمانی به عنوان قانون مدنی رسمی از سال ۱۸۷۷ تا سقوط این امپراتوری در سال ۱۹۲۳ اجرا می‌شد و پس از آن نیز در کشورهای بسیاری از جمله ترکیه، عراق، لبنان، سوریه، آلبانی، بوسنی و هرزگوین، قبرس و … تا نیمه قرن بیستم به عنوان منبع تقنین و قضا معتبر بود.

نویسنده تحریرالمجله، علامه شیخ محمدحسین کاشف الغطاء (۱۲۹۴–۱۳۷۳ق) است؛ از بزرگ‌ترین علمای امامیه و نخستین کسی از این مذهب که به صورت نظام‌مند و نقادانه به شرح، نقد، تحلیل و تطبیق مواد مجله العدلیه با فقه امامیه پرداخت.

اهداف و اهمیت ترجمه تحریرالمجله

با عنایت به موقعیت ممتاز این متن در تاریخ حقوق اسلامی، پژوهشکده حقوق و قانون ایران به عنوان نخستین نهاد علمی کشور، ترجمه فارسی «تحریرالمجله» را در دستور کار قرار داد. این پروژه علمی و دقیق، اهداف گوناگونی را دنبال می‌کند که از جمله آن‌هاست:

  1. دسترس‌پذیر کردن منابع فقه تطبیقی برای فارسی‌زبانان؛
  2. احیای ادبیات فقهی تقنینی و سنت اجتهادی میان‌مذهبی؛
  3. تأکید بر ظرفیت‌های وحدت‌بخش فقه تطبیقی در مسیر تقریب بین مذاهب اسلامی؛
  4. فراهم کردن منبع مرجع برای پژوهش‌های مقارن در فقه و حقوق اسلامی؛
  5. تقویت گفتمان مطالعات تاریخ‌نگاری حقوقی در ایران.

جایگاه کتاب در سنت فقهی و حقوقی

«تحریرالمجله» از چند جهت اثری ممتاز است:

  • نخست اینکه متنی است از دل فقه حنفی (مجله الاحکام العدلیه) که به‌مثابه «قانون مدنی» رسمی در کشورهای اسلامی به اجرا درآمده و اکنون نیز در بطن نظام‌های حقوقی آنان، اثر حقوقی و تاریخی گسترده‌ای دارد.
  • دوم اینکه علامه کاشف‌الغطاء با نگاهی شیعی، امامی و اجتهادی، به شرح و بازنگری انتقادی این اثر تقنینی پرداخته است. او در بسیاری از موارد، مواد فقه حنفی را با فقه امامیه مقایسه کرده، نظریات فقهی اهل‌بیت (ع) را مستند آورده، و نوآوری‌هایی چون تدوین قواعد فقهی و تنظیم احوال شخصیه در قالب تقنینی عرضه کرده است.
  • سوم آنکه کتاب حاضر یکی از نمونه‌های کم‌نظیر در تاریخ فقه مقارن است که با هدف تدریس در دانشکده حقوق بغداد نگاشته شده و از آن زمان تاکنون مرجعی جدی برای مباحث تطبیقی فقهی و حقوقی به شمار می‌رود.

ویژگی‌های علمی و ترجمه‌ای اثر

فرایند ترجمه این اثر، حاصل همکاری پژوهشکده حقوق و قانون ایران با پژوهشگاه تقریب بین المذاهب اسلامی و جمعی از فضلای حوزه و دانشگاه بوده است. ویژگی‌های متمایز این فرایند عبارت است از:

  • ارائه ترجمه‌ای دقیق، روان و وفادار به متن عربی با رویکرد معناشناسانه؛
  • تطبیق کامل با نسخه مصحَّح علامه آصفی؛
  • بهره‌گیری از ترجمه‌های کنترل‌شده و چندمرحله‌ای (ترجمه اولیه، نظارت تخصصی، کنترل نهایی)؛
  • تدوین واژه‌نامه تخصصی فقهی و تقنینی برای انسجام زبانی؛
  • عرضه متن عربی و ترجمه فارسی به‌صورت صفحه‌آرایی دو ستونه (مقابل‌نویس) برای سهولت تطبیق و استناد؛
  • در نظر گرفتن اقتضائات فلسفه ترجمه، به ویژه در مواجهه با اصطلاحات حقوقی و قواعد فقهی تطبیقی.

محتوای کتاب ترجمه تحریرالمجله

کتاب شامل ۱۶ کتاب (باب)، نزدیک به ۱۸۵۰ ماده، مقدمه‌ای مفصل و نقدی تطبیقی از شارح امامی بر هر ماده و قاعده است. به‌ویژه در جلد پنجم، مؤلف با نوآوری در تقنین احوال شخصیه (نکاح، طلاق، وصیت، وقف و دیون) دست به کاری بی‌سابقه زده و نظام حقوق خانواده را از منظر فقه امامیه بازنویسی و تقنین کرده است.

ترجمه تحریرالمجله به زیان فارسی، تنها انتقال یک متن از عربی به فارسی نیست؛ بلکه ورود به یک سنت فقهی تقنینی، یک منظومه حقوقی تاریخی و یک عرصه وحدت‌آفرین علمی است. در این ترجمه نه‌تنها وجوه زبانی و فنی مورد توجه قرار گرفته، بلکه گفتمان حقوق تطبیقی، تاریخ حقوق اسلامی، و کارآمدی فقه در نظامات مدرن نیز مطمح نظر بوده است.

پژوهشکده حقوق و قانون ایران به‌عنوان متولی مترجم مسئول این اثر سترگ، ضمن عرض تبریک به جامعه علمی کشور، امیدوار است این ترجمه مبنای گسترش مطالعات فقه مقارن، حقوق تطبیقی، فلسفه قانون اسلامی، و نیز مجالی برای تعمیق روابط علمی میان مذاهب اسلامی گردد.

مطالب مرتبط