کرسی علمی «امکان سنجی مسئولیت کیفری اصحاب رسانه در خودکشی نوجوانان» با حضور قضات، وکلا و پژوهشگران حقوق در پژوهشکده حقوق و قانون ایران و با مجوز هیأت حمایت از کرسی های نظریه پردازی، نقد و مناظره شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد.
ارائه کننده:
مهرنوش ابوذری
عضو هیات علمی دانشگاه تهران
ناقدین (به ترتیب حروف الفبا):
۱. سید عباس موسوی
قاضی پیشین دیوانعالی کشور، پژوهشگر و مدرس دانشگاه
۲. سید منصور میرسعیدی
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی
مدیر جلسه:
سید فاضل نوری
عضو هیات علمی پژوهشکده حقوق و قانون ایران و قاضی پیشین دادسرای انتظامی قضات
زمان: دوشنبه، ۱۲ تیر ۱۴۰۲، از سـاعت ۱۵ الی ۱۷
مکان: انقلاب، خیابان فخررازی، خیابان نظری، پلاک ۸۱، پژوهشکده حقوق و قانون ایران
خودکشی یک آسیب اجتماعی است که در جرم شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد اما از حیث حقوق کیفری با توجه به اینکه در رسانه‌های موضوع پژوهش، بازی‌های جذابی برای نوجوانان تهیه و ارائه می‌شود و این موضوع در سالهای اخیر به شدت ارتقا ء یافته است این بحث مطرح می‌شود که مسئولیت کیفری آنان به عنوان معاون یا سبب اقوی چیست ؟
دراین خصوص حقوق موضوعه از قبیل ماده ۱۴ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان راجع به معاونت در خود کشی جرم انگاری واضحی دارد. ماده ۱۵ (در بند ب) از قانون جرائم رایانه ای و نیز ماده ۱۵۱ و ماده ۵۲۶ ( با توجه به ماده ۵۰۶ ) و ماده ۳۷۹ ق.م.ا. در این خصوص، همگی از مستندات نتیجه این پژوهش است که تمام این موارد و چگونگی استناد به آن ها توسط ارائه کننده تبیین و توضیح داده شد. در نتیجه طراحان و اصحاب این رسانه‌ها در صورت تأثیرگذاری بر رفتارهای آسیب زننده نوجوانان نسبت به خود و خودکشی، مسئولیت کیفری داشته و قابل مجازات هستند.
ناقد محترم اول نکاتی را در نقد و تحلیل مطالب ارائه شده در این کرسی ارائه فرمودند اهم آن از این قرار است:
۱-روش پژوهش در یک تقسیم بندی به روش تحلیلی و روش میدانی تقسیم می‌شود نقدی که از این حیث وارد است اینکه این پژوهش از روش میدانی استفاده نکرده است و صرفاً از روش تحلیلی استفاده شده است در عین حال از مسئولیت اصحاب رسانه بحث شده است.
۲-مسئولیت کیفری را آیا فقط برای برنامه نویسان باید در نظر گرفت یا برای ادمین ها باید این امور به تفکیک مورد پژوهش قرار گیرد.
۳-مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در این پژوهش مغفول مانده است در حالی که وقتی میگوئیم اصحاب رسانه شامل اشخاص حقوقی هم می‌شود.
پاره ای از موارد نقد و توجیه ناقد دوم:
الف) جنبه های مثبت پژوهش
۱- گزینش موضوعی نو ، اثرگذار و سودمند
۲- جسارت و بی باکی در توجه به چالش های پیرامون موضوع
۳- گستره یافته ها و گوناگونی مستندات موضوعی و حکمی
۴- بازتاب مطلوب دکترین و دیدگاه‌های نظری
۵- فراوانی نمونه ها بویژه در حقوق تطبیقی
۶- نتیجه گیری مناسب
۷- پرداخت دقیق موضوع
ب) نارسایی ها و ایرادهای وارد بر پژوهش
۱- نارسایی های نگارشی
۱-۱ کم توجهی به نشانه های سجاوندی و آرایه های ادبی و بکارگیری واژگان بیگانه از فرهنگ و زبان عربی برغم پیدایی واژگان برابر
۱-۲ فقدان انسجام از حیث دامنه مباحث به ویژه در نسبت بند ۱– ۱ با بند ۲-۲
۱-۳ تکرار عنوان کلی پژوهش در بند ۲-۱ آن
۱-۴ نامتناسب بودن شمار عنوان ها با محتوای پژوهش و مطالب مرتبط با آن
۲- نارسایی ها و ایرادات ماهوی
۲-۱ تمرکز به تنها یکی از زمینه ها در سوق دادن اطفال و نوجوانان به خودکشی یعنی بازی های رایانه ای و گذر از دیگر زمینه ها
۲-۲ تلافی و آمیزش پژوهش با نظریه پردازی در حالی که هر یک ماهیت، اقتضاء، ویژگی ها و کارکرد متمایز از هم دارند
۲-۳ ضرورت پرداخت مفاهیم و عناصر اصلی پژوهش مانند: رسانه، نوجوان، خودکشی به عنوان پنجره ای در ورود به مباحث اصلی
۲-۴ بی توجهی به دو منبع اثرگذار و سودمند یعنی رویه قضایی و نیز مقررات تطبیقی که در جزء اخیر استناد به مصوبه ۲۸ جون ۲۰۲۳ پارلمان فرانسه دایر بر فقدان اهلیت اطفال تا ۱۵ سال در استفاده از شبکه های اجتماعی سودمند بوده است
۲-۵ برطرف شدن دغدغه نگارنده محترم در موضوع خلاء تقنینی با وضع ماده ۱۵ قانون جرایم رایانه ای که در دامنه ای محدود یعنی دامنه حامل ها و بستر الکترونیکی نسبت به موضوع جرم انگاری مستقل نموده و نیز ماده ۱۴ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان که در دامنه ای وسیع تر این ماموریت را معمول داشته است
۲-۶ لزوم جداسازی مسئولیت کیفری اشخاص حقیقی از اشخاص حقوقی و بهره از ظرفیت مواد ۲۰،۱۴۳ و ۷۴۳ ق م ا بویژه که نمونه های بیشتر تشویق، ترغیب، تحریک، آموزش و … در تنظیم مقدمات خودکشی از ناحیه اشخاص حقوقی صادر می شود.
در پایان کرسی ضمن پاسخگویی ارائه کننده به مطالبه مطرح شده توسط ناقدین، حاضرین در جلسه نیز، سوالات خود را از ارائه کننده و ناقدین پرسیدند.
